Neuma znaczy „znak ręki”. Jest to zapis, który wyraża ruch melodii, jej ekspresję i dynamikę. W XI w. Guido d'Arezzo wprowadził do pisma nutowego 4 linie, co do dziś stanowi podstawowy zapis gregoriański, wykorzystywany m.in. w Mszale Rzymskim, Graduale Romanum, Psalterium Monasticum oraz w naszych co piątkowych nieszporach.